Smart contract ili pameten dogovor e programa na blokčejnot. Ovaa programa ovozmožuva prenos na pari, nedvižnini, akcii… bez posrednik, pomegju lica koi ne se poznavaat i na potpolno bezbeden i proverliv način.
Najlesno e ako go zamislite blokčejnot kako vending aparat, a pametnite dogovori kako programi koi isfrlaat različni artikli. Ako vi se pie kafe, kje stavite pari i ke ja vnesete šifrata za kafe. Isto e i so pametnite dogovori, samo što namesto vending aparati imate blokčejn, namesto pari odredena kriptovaluta, a namesto šifra za kafe – pameten dogovor.
Imeno, pametniot dogovor e programa koja se naogja na blokčejnot. Toa znači deka site relevantni uslovi za ispolnuvanje na dogovorot se kodirani i skladirani na blokčejnot. Seto ova ja eliminira možnosta za malverzacija.
Pametniot dogovor e nepromenljv, sekoj može da se zapoznae so negovata sodržina, a koga programiranite uslovi kje bidat ispolneti pametniot dogovor sam se popolnuva. Vakva programa vo celost gi eliminira nedorazbiranjata i sporovite koi se javuvaat.
Isto taka ja eliminira potrebata za doverba pomegju dogovorenite strani bidejki dvete strani se zapoznaeni so uslovite koi treba da se ispolnat, a koga tie uslovi kje nastapat, pametniot dogovor sam se popolnuva. Znači povekje nema potreba od advokati, zaverka na dogovori, posrednici itn.
Blokčejnot e javen registar na site transakcii koi vekje se slučile. Sekoj ima uvid vo nego, a sè što vi e potrebno za proverka e kompjuter i internet pristap. Sekoj može da ja proveri sodržinata na pametniot dogovor pred da započne da go koristi.
Zaradi seto ova pametnite dogovori ovozmožuvaat rabotenje pomegju stranki na sprotivni strani od svetot, pomegju lugje koi nikogaš ne se sretnale i koi ne moraat da veruvaat eden na drug za uspešno da sorabotuvaat. So pametnite dogovori možat da se prenesuvaat pari, kriptovaluti, nedvižnini, akcii, itn.
Pametnite dogovori i frilenserite
Mnogu važna rabota koi pametnite dogovori ja nosat e otstranuvanje na potrebata za posrednici. Na primer, site znaat za “Upwork”. Blokčejnot i pametnite dogovori im ovozmožuvaat na lugjeto da dogovaraat raboti preku internet bez posrednik kako što e “Upwork”. Da rečeme deka seto ova se slučuva na Ethereum mrežata, i sega lugjeto od celiot svet, so pomoš na pametnite dogovori, možat da gi nudat i razmenuvaat svoite uslugi za Eter.
Na ovoj način se otstranuva potrebata za posrednici, nema povekje plakjanje provizii i nema nedorazbiranja okolu dogovorot. Bilo što da e napišano vo pametniot dogovor, mora da se ispolni, vo sprotivno nema isplata.
Isto taka, nikoj povekje ne mora da se griži dali kje bide isplaten za svojata rabota, bidejki koga kje se ispolni ona što e napišano vo pametniot dogovor, toj avtomatski se popolnuva, i parite (Eter) stignuvaat vo negoviot paričnik bez ogled što misli za toa ili posakuva bilo koj.
Pametnite dogovori i nedvižnostite
Ušte eden primer na možna primena na pametnite dogovori e kaj prometot so nedvižnosti. Momentalno, ako sakate da prodadete kukja ili stan, morate da napišete dogovor i potoa istiot da go zaverite. No tuka ne e krajot, dogovorot nema da se sprovede se dodeka katastarot ne ja napravi promenata vo upisot spored dogovorot. Seto toa trae i čini pari.
Pametnite dogovori ovozmožuvaat mnogu ednostaven prenos na sopstvenost koja trae nekolku sekundi i taa promena zasekogaš ostanuva zapišana na blokčejnot. Mnogu se zbopruva za NFT, a nedvižnostite se pazar kade tie kje bidat mnogu korisni.
Pametnite dogovori i finansiranjeto proekti
Site znaeme za sajtovi kako “Kickstarter”. Istoto može da se napravi so pomoš na pametni dogovori, pak bez potreba za posrednici kako ovoj ili slični sajtovi. Da rečeme deka grupa lugje saka da go podobri načinot za sobiranje otpad za recikliranje. Tie mora da mu se obratat na gradot, no toj nema sredstva. Zato tie možat da napravat svoj pameten dogovor.
Preku socijalnite mreži možat da go pretstavat svojot plan i da baraat donacii za novi kontejneri od svoite sogragjani. Lugjeto na koi im se dopagja idejata mnogu ednostavno možat da ispratat pari. Ako se soberat dovolno sredstva, dogovorot sam se realizira so prodavačot na kontejneri. Ako ne se soberat, parite avtomatski im se vrakjaat na donatorite.
Vakvi i slični akcii mnogu često se koristat za malverzacii, a pametnite dogovori ja eliminiraat taa možnost. Ako nekoj odluči nenamenski da gi potroši sredstvata, toa može da go vidi sekoj, vklučuvajki ja i policijata.
Pametniot dogovor i nasledstvoto
Eden malku poinakov primer e testamentot. Momentalno, za pišuvanje testament potreben vi e advokat i dvajca svedoci koi so svojot potpis potvrduvaat deka vie, po svoja volja ste go sostavile i potpišale.
Blokčejnot sekomu mu ovozmožuva da sostavi svoj testament, bez advokati i svedoci. Vakov testament bi baral od ostavitelot periodično da potvrduva deka i ponatamu e živ, no i deka seušte saka da se koristi istiot testament.
Posle smrtta na ostavitelot nikoj ne može da se meša vo testamentot bidejki samo toj imal privaten kluč koj ja ovozmožuval promenata vo istiot. Sledniot pat koga ostavitelot nema da klikne za da potvrdi deka e živ, sredstvata zaklučeni vo pametniot dogovor – odnosno testamentot, avtomatski im se isprakjaat na naslednicite.
Pametnite dogovori i glasanjeto
Mojot omilen primer za možna primena na pametnite dogovori e glasanjeto. Mnogu često se zboruva za manipulacija na glasačkite mesta, kako kaj nas taka i vo cel svet. Minatite izbori vo SAD se odbeležani so tužbi za kradenje glasovi. Blokčejnot i pametnite dogovori vo celost možat da go rešat ovoj problem. Kako?
Sekoj bi moral da glasa od doma ili so pomoš na pameten telefon, bez razlika kade se naogja. Sè što bi trebalo da se sluči e državata da se odluči da započne da ja koristi ovaa tehnologija.
Izbirački spisok vekje postoi, ostanuva samo prašanjeto na izbor na kakov blokčejn kje se odviva glasanjeto. Sekoj izbirač go potvrduva svojot identitet na mrežata i toa mu ovozmožuva glasanje na izborite. Sekoj glas e nepromenliv i veren na odlukata na glasačot, a možnosta za izborni manipulacii prestanuva da postoi.
Idninata na pametnite dogovori
Ova se samo nekoi od mnogubrojnite primeri kade pametnite dogovori možat da se koristat za da go poednostavat ili podobrat svetot. Blokčejn tehnologijata seušte e mlada i rastečka industrija, kako što nekogaš bil i internetot. Na početokot, dodeka internetot beše vo začetok, konkecijata beše bavna, imaše malku sajtovi i istite bea nepregledni, a vistinski primeni ne ni imaše. Email-ot beše ednistvenata korisna primena na početokot, a sè ostanato beše teorija. Denes postojat bezbroj primeni na internetot, a bez nego životot bi bil nezamisliv.
Momentalnata primena na pametnite dogovori e ograničena i tie zakonski ne se izednačeni so klasičnite dogovori. Vie možete da prodadete kukja na blokčejn, no pravnoto dejstvo za promena na upisot vo katastar nema da se primeni. Toa e sekogaš taka na početokot so novite tehnologii, ima povekje teorija otkolku primena.
Denes blokčejn tehnologijata i pametnite dogovori možat da se sporedat so internetot od 90-tite godini. Ima ogromen spektar na možna primena na pametnite dogovori, ona za što se rasprava i na što se raboti, no ušte poširok e spektarot na momentalno nezamislivi idni primeni na pametnite dogovori.
