Kripto igrite ne se novina. Ušte vo 2017 godina se pojavuva CryptoKitties. Igrata stana tolku popularna što ja zaguši mrežata. Vo ovie nekolku godini, sekako, taa ne beše ednistveniot proekt koj se obide da gi spoi blokčejn tehnologijata i svetot na igrite. No, so pompeznata pojava na NFT, konceptot na metaverzumot (metaverse) i probivot na kriptovalutite vo sekojdnevieto, se pojavi nov bran zasnovan na nov model na konsumiranje na igrite – igri koi zarabotuvaat (play to earn).
Od kupuvačot roba, od robata, gazda!
Kakov e ovoj zastrašuvački podnaslov? Pa, koga nastana industrijata za igri, igrite stanaa proizvod. Sakaš da se zabavuvaš? Kupuvaš konzola ili kompjuter, kupuvaš igra (vo toa vreme na kaseta, disk, kertridž, znači vo fizički oblik) i toa e toa. Igračite bea – potrošuvači, kupuvači.
Potoa dojde erata na digitalna distribucija. Igrite se kupuvaat (i konzumiraat) online. Hiperprodukcijata na igrite, a posebno onie za mobilni telefoni dovede do preodna era na igrite kako uslugi, so pretplata i sè što odi so toa. No, trkata po igrači i nezapirlivata hiper produkcija dovedoa do nov model, free to play (F2P).
Za igrata da može da se monetizira, igračite stanuvaat – roba. Sekako, proizvoditelite i ponatamu sakaat da gi zadržat igračite kako kupuvači, pa zatoa se razviva podvid model freemium. Igračite možat da ja konsumiraat igrata besplatno, no isto taka se vo možnost (te. “Se ohrabruvani”) da kupuvaat sitni (i krupni) dodatoci (in-app purchase) za da go podobrat iskustvoto i uživanjeto vo igranjeto.
Potoa na pazarot za mobilni igri doagja do ekspanzija na žanrot hypercasual koj od igračite napravi – roba. Ne se baraat, nitu se forsiraat mikrotansakcii, no zato igračot e bombardiran so reklami. Za toj voopšto da se zabavuva, ja “plakja” navodno besplatnata igra so svoeto vreme i vnimanie, za proizvoditelite da možat da zarabotat od reklamite.
Promena na paradigmata
Potoa vo kripto-svetot doagja do promena. Od prvenstveno tehnološko-finansiska igračka, blokčejnot izrasnuva vo alatka, osnova za mnogu proekti vo niza industrii. Osven vo bankarstvoto i finansiite, blokčejnot stana važen za naukata, ekologijata, obrazovanieto i logistikata. Vednaš koga državite i finansiskite institucii i golemite firmi i korporaciite se zainteresiraa za kriptovalutite, prestanaa da bidat sfera na interes samo na entuzijastite, tuku počnuvaa da navleguvaat i vo sekojdnevieto.
Iako i ponatamu nema dovolno informacii, nedovolno poznavanja za kriptovalutite i blokčejnot megju običnite lugje, sepak eden prag vekje e pominat. Okej, možebi i ponatamu imate problem da i objasnite na majka vi ili tetka vi što se toa bitkoini, no sekako tie vekje ne se nepoznati kako poim. Setete se samo (krindžuvajte, slobodno, ne sramete se) na raspravite vo sobranieto za toa “što e toa bitkoin” i “čii se tie pari”. Sepak plakjanjeto so kriptovaluti e sè podostapno. Sè e pogolem opsegot na uslugi i roba koi možat da se nabavat so kriptovaluti. A togaš vo kripto-svetot vleguva i industrijata za zabava.
Ludiloto za NFT
Interesno e deka NFT pridonese da se razotkrijat problemite so skalabilnosta na Ethereum mrežata. No, vednaš koga stana vozmožno da se štancaat i da se (pre)prodavaat slikički na blokčejnot, se razvi živa ekonomija, ekosistem od umetnici, kolekcioneri i preprodavači koi mnogu brzo započnaa da vrtat golemi sumi so što go privlekoa vnimanieto na mediumite. So mediumite dojde i Holivud, a pri samoto spomnuvanje na zborot “kolekcioneri” vednaš se pojavi i sportot.
Bidejki, NFT ne se samo algoritamski generirani slikički od majmuni, tuka ima i vistinski umetnički dela, zbirki povrzani so košarka, fudbal (i evropski i amerikanski), hokej, filmovi, muzika. Ne trebaše dolgo vreme pred da se pridruži i industrijata za igri kako vodečka vo grankata na industrijata – zabava.
Igraj i zaraboti
E, sega.
Konceptot na igranjeto koj nosi zarabotka ne nastanal so blokčejnot niti so NFT-ite. Igrite, osven što porasnaa vo industrija koja po zarabotka ja pretekna onaa filmskata, odamna trgnaa vo pravec vo koj igračite možat da zarabotat.
Vo moe vreme. Decata sakaa da bidat developeri na igri. Denes decata sakaat da se jutjuberi. Pomegju ovie dve generacii imaše ušte edna vo koja site sakaa da bidat – profesionalni igrači. E-sportovite, iako kaj nas kako eden siten pazar ne nastradaa premnogu, ja otvorija vratata kon natprevaruvačkoto igranje igri..
No prodorot na idejata deka od igrite može da se zaraboti ne doagja samo od e-sportot, tuku i od samite igri. Kako što se povekje igri sobiraa golemi zaednici, taka se razvivaa i sekundarnite pazari. Trgovijata so šeširčinja vo Team Fortress 2, trgovijata so skinovi vo CS: GO, prodažba na dizajni vo Second Life ili preprodažba na korisnički smetki za MMORPG igrite.
Imeno, vo pukačkata igra Team Fortress 2, del od nagradata za pobeda bile šeširčinja so koi igračot možel da se nakiti. Tamu kade što ima pobaruvačka, se sozdava i ponuda. Igračite započnaa da kupuvaat i prodavaat šeširčinja so što se izgradi cel ekosistem. Valve kako sopstvenik na distributivnata mreža Steam i tvorcite na ovaa igra ne gi zagušija (kako što do togaš beše običaj), tuku počnaa da sobiraat danok od ovie transakcii proširuvajki go pazarot i na dekorativni predmeti, zbirki od kartički (NFT pred NFT?), no i predmeti od igrata.
Na primer, igrata Armello po slučaen izbor davala digitalen predmet – kockički, posle sekoja odigrana partija. Kockičkite možea da se prodavaat na Steam po smešna cena od 0.01 – 0.5$ no imaše i takvi koi nosea dva, tri, sedum dolari. Možebi deluva smešno, no uživajki vo igrata nekoi zarabotija, da rečeme za sebe si da si kupat nova igra.
MMORPG beše mnogu popularen žanr koj dominiraše vo vnimanieto na igračite. Tamu kade što sekundarnite pazari ne bea potisnuvani, se razvivaše ekosistem, pomalku ili povekje zatvorena ekonomija koja im ovozmožuvaše na igračite da zarabotat. Na primer, EVE Online e igra koja se istakna so sofisticirana ekonomija. Igračite proizveduvaa surovini, gi prerabotuvaa i prevezuvaa. Pazarot gi diktiraše cenite. A veštite igrači so parite zaraboteni vo igrata možea da kupat pretplata za nea. Znači igraa i zarabotija.
Play to Earn (P2E)
Glavnata razlika pomegju igrata koja mu ovozmožuvala na igračot nešto da zaraboti i play to earn modelot e vo toa što P2E e biznis model i namerno e ostavena možnost igračot svojot trud da go pretvori vo – kriptovaluta.
Znači, namesto edna kompanija da bide sopstvenik na igrata, pa duri i sopstvenik na virtuelni predmeti koi igračot može da gi stekne i stvori igrajki, vo ovoj biznis model toj ima možnost da stekne i sopstvenost nad objektite vo igrata. Dokaz sekako e NFT, a osven steknuvanjeto igračot može igrajki da go unapredi svojot NFT i da mu ja zgolemi vrednosta.
Igrata započna da go nagraduva igračot za vloženite trud i vreme. Igrajki, igračot započnuva da kreira vrednost za sebe i za drugite igrači, kako i za razvojniot tim. Mnogu brzo ovoj model e rafiniran na nekolku osnovni pristapi; gejmifikuvanje na kripto-platformi, igri koi gi isplakjaat igračite, igri koi gradat ekonomija.
Gejmifikacija na kripto-platformite
Gejmifikacijata e strateški pristap za podobruvanje na uslugite, organizacijata, aktivnostite, protokolite, procesot ili iskustvata. Dodeka za prosečniot korisnik blokčejnot i negovata upotreba e prilično kriptična (tdam-pss!), duri i za prosečniot korisnik na blokčejnot, DeFi (upotrebata na DEX, npr) može da bide nejasna.
DeFi Kingdoms e primer za gejmifikuvana kripto-platforma tolku mnogu što site operacii i aktivnosti koi bi gi izvršuvale na edna decentralizirana berza možete da gi napravite preku poznatiot interfejs sličen na japonskata RPG igra od Final Fantasy franšizata. Za da ne se vpuštame vo rasprava dali ova se “vistinski” igri ili ne, kje vi kažam deka zarabotkata se ostvaruva isto kako vo DEX, stavajki pari vo banka (staking) ili obrabotuvajki ja gradinata (liquidity pool).
Igri koi gi isplakjaat igračite
Popularnosta na kriptovalutite i faktot deka igrajki može da se zaraboti gi iskoristile razni mobilni igri koi primenuvaat kombinacija od F2P i P2E modelite. Igrite od ovoj tip se besplatni. Igračot izvršuva različni zadači vo ramkite na igrata koristejki samo aplikacija. Ponekogaš se bara i nekakva promotivna akcija, (spodeli go ova ili ona na Tviter), no najčesto načinot na zarabotka e čisto igranje.
Na krajot od denot, igračot ima možnost da gi zameni svoeto vreme i trud za – kriptoparička. Kreatorite na igrata se nadevaat deka igračot kje saka da ja zadrži paričkata no se podrazbira deka pogolemiot del od niv se obiduvaat što pobrzo da ja razmenat za dolari ili bilo kakov “vistinski” altkoin.
Takvite igri momentalno se naogjaat na mobilnite platformi i potsekjaat na voobičaenite arkadni casual igri. Bitcoin Bounce, Thetan Arena, Doge Dash, Crypto Slicer se samo nekoi od primerite. Igrite ne se teški, brzo se igraat i obično imaat ograničuvanje, na primer, zarabotkata se smeta samo ako se ispolnat dnevnite zadači.
Problemot so ovie igri e dvoen. Najnapred, ne prestavuvaat nekoj poseben vid na zarabotka, a i nagradite mnogu brzo devalviraat. Ako imate srekja da naidete na igra koja seušte ima jaka vrednost na paričkite i isplakja, možete da sobirate desettina dolari dnevno. Ne e lošo, no drug problem e što vrednosta na kriptoparičkata vo koja se vrši isplata mnogu brzo opagja, pa malku mirisa na izmama. Ništo nelegalno, no igrata tuka se pokažuva ne kako inovativna ekonomija i ekosistem, tuku povekje kako za da navleče paričkata koja developerite ja izdale da stekne nekoja vrednost voopšto, a potoa da ja dump-ira. Zatoa proektite koi navistina se zanimavaat so kripto-igri i P2E formatot, se počesto se gradat na respektabilni gejmerski blokčejn mreži.
Igri koi gradat ekonomija
I konečno doagjame do “vistinskite” play to earn igri koi se seriozni proekti, koi ovozmožuvaat i poseriozna zarabotka i koi se zasnovaat na toa navistina da im pružat na igračite sopstvenost vrz digitalniot imot.
Mnoštvo od NFT-zbirkite počnaa kako kolekcija na možni objekti za nekoja igra; CryptoKitties vo suština bea na čekor od “vistinska” igra. Imaše i proekti kako što e Loot Project koi prodavaa zbirki od oprema naa avanturistite, kak što e običaj vo RPG igrite. Zamislete go toa: Mečevi, oklopi, volšebni napitoci, sè ima, samo igra nema.
No, vekje od 2018. godina počnaa da se pojavuvaat igri na razni mreži, vistinski igri. Igri koi navistina možat da se igraat, imaat svoi pravila, igrači, nivoa, skor-listi. Nekolku se izdvoija so popularnost, biznis uspeh, kako i možnost igračite da zarabotat, no i kako pionerski proekti koi ja probivaat idninata na kriptoto, a možebi i na site igri.
Axie Infinity
Axie Infinity se potpira na pravecot koj ni go pokaža igrata CryptoKitties. Igračite kupuvaat suštestva so ime Axies (NFT, sekako). Možat da gi sobiraat, odgleduvaat, menuvaat ili prodavaat, no so niv i da vodat borbi. Vo toj smisol, Axie Infinity ne e besplatna igra. “Čip” odnosno preduslov za igrata e poseduvanje čudovištce. Bidejki cenata im porasna do basnoslovni granici, se otvara i možnosta da iznajmite čudovišta od igrači koi imaat odvišok. Igračite koi vložile vreme, trud, pa i doverba vo igrata steknale pravo da imaat stabilen izvor na prihodi od rentanje i odgleduvanje Axie-čudovišta. Sekako, bidejki igrata e napravena na blokčejn, mrežata ima svoja parička, Axie Infinity Shard (AXS) koja ne samo što može da se stejkuva (staking), tuku služi i kako governance token, pa igračite navistina možat da donesuvaat važni odluki koga se raboti za idninata na igrata.
Town Star
Ima eden zabeležliv trend kaj kripto-igrite. Sramežlivo se otkriva što sè možat igrite koi vo sebe sodržat NFT. Vo smisol na kvalitet, kripto-igrite seušte gi sledat dobro istapkanite pateki oživuvajkii provereni formuli.
Vo toj smisol, Town Star e kompetitivna igra vo stilot na stariot hit FarmVille od nekogaš golemoto studio Zynga. Igračot upravuva so resursite za da izgradi efikasna farma, prerabotuva surovini za istite da gi isprati na pazarot, za da otkluči NFT nagradi i da sobira poeni. E, tie poeni se važni bidejki igračite koi se na vrvot na top listata imaat možnost da zarabotat GALA parički. Natprevaruvanajata se na nedelno nivo taka što site igrači počnuvaat od nula sekoja nedela. Postoi i server koj ne se resetira, kako nekoja vežbalna za natprevaruvačkiot del.
Konkurencijata ne e naivna, no na pobednikot mu sledat okolu 2 iljadi dolari, što ne e lošo. Onie pomegju tristototo i četiristototo mesto na listata možat da steknat stotina dolari. Postoi i nova parička koja započna da se koristi od minatiot septemvri, kako nagrada za igračite koi učestvuvaat vo igrata, stejkuvaat NFT i pridonesuvaat kon platformata. Imeno, planot na izdavačot na igrata e NFT nagradite da se koristat i vo drugi igri na Gala platformata (momentalno gi ima desetina). Možnosta igrata da pridonese ne samo na sopstveniot, tuku i na ekositemot na celata platforma, e samo edna od golemite prednosti na blokčejn igrite.
