Na vekje mračniot pazar so kriptovaluti so koj vladee “kripto-zimata” se slučuva drastično poremetuvanje na vrednostite. Napadnat e i soboren UST/LUNA ekosistemot, što niz bran na panika i destabilizacija na pazarot predizvika pad na cenata na bitkoinot od okolu 30%, a toa dopolnitelno povleče prema dnoto i mnogu drugi kriptovaluti.
Što vsušnost se sluči?
Što e Terra (LUNA)?
Terra e blokčejn osnovan vo 2018 godina so poseben fokus na stabilnite koini (stablecoins), parički čija vrednost – taka bar trebaše da bide – e fiksna, vrzana za vrednosta na amerikanskiot dolar. Pozadi blokčejnot stoi Terraform Labs i nejziniot direktor Kvon Do-hjung (Kwon Do-Hyung) popoznat kako Do Kwon.
Stabilnite parički doagjaat vo dve varijanti, kolateralizirani, potkrepeni so druga sopstvenost kako rezerva i algoritamski, koi se potpiraat na dve valuti koi megjusebno se poddržuvaat.
LUNA e governance token koj e vo par so TerraUSD (UST). Principot na održuvanje na vrednostite se potpira na idejata deka avtomatiziraniot sistem na stimulacija na učesnicite na pazarot kje ja regulira cenata na paričkata i toa na sledniov način.
Koga vrednosta na UST paričkata kje padne pod eden dolar, korisnicite možat da spržat (burn) eden UST i da dobijat LUNA token vo vrednost od 1$. So toa avtomatski vršat takanarečena arbitražna trgovija i ja zarabotuvaat razlikata, vo ovoj slučaj od 0.1$. Isto taka ako vrednosta na UST paričkata porasne preku eden dolar korisnicite možat da spržat LUNA token i pak da zarabotat na razlikata.
Znači, za ramnotežata na vrednosta na UST odgovornosta e prefrlena na pazarot, t.e na site onie koi držat LUNA i UST parički i sakaat da zarabotat na arbitražata. Vo teorija, ako naglo se sobori vrednosta na UST, taka što LUNA ne može da go nadoknadi toj pad, toa isto taka kje go sobori i cel sistem..
Vo praktika, vsušnost toa i se sluči.
Niza od kobni slučuvanja
Nekoj isfrlil na pazarot UST parički vo vrednost od 84 milionu dolari. Toa go pottikna razvojniot tim da povleče 150 milioni dolari likvidni UST od platformata Curve, decentralizirana berza specijalizirana za stabilni koini (stablecoins). Poplavata na UST na pazarite prodolži i toa predizvika ogromni branuvanja..
Za početok, padot na UST na vrednost od 0.8$ predizvika preku arbitraža korisnicite da možat da zarabotat 0.2$ vo LUNA parički. Ogromnata količina na vakvi aktivnosti predizvika destabilizacija i na LUNA tokenot što pak go pottikna pazarot da isfrlat LUNA parički za trgovija. Osven što toa dovede do pad na vrednosta, predizvika korisnicite da počnat da pravat arbitraža vo kontra nasoka, spržuvajki ja LUNA paričkata za da dobijat UST i taka vo svoevidna “spirala na smrtta” cel sistem kolabira.
Vo tek na samo tri dena, vrednosta tri pati padna za 99% so što LUNA-ta e donesena do mizerna cena od 0.0028$.
Za da go usporat padot, razvojniot tim ja zapre rabotata na mrežata. Toa dovede do otstranuvanje na LUNA paričkata od site pogolemi berzi kako Binance, FTX, OKX i Coinbase koi prestanaa da trguvaat so ovaa parička. Osven što e finansiski pogodena, Terraform Labs dopolnitelno e kritikuvana poradi lošoto upravuvanje so krizata i slabata komunikacija so korisnicite.
Za da go poddržat svojot token, Terra vo eden moment prodade okolu 1.5 milijardi dolari vo bitkoini. Ovaa prodažba ja padna cenata, pottikna drugi da gi prodadat svoit bitkoini i taka ja sruši negovata vrednost za 30%. Site proekti čii ceni na nekoj način zavistat ili go imaat bitkoinot kako pazaren indikator, isto taka propadnaa.
E, sega.
Morate da razberete deka vo svetot na kriptovalutite volatilnosta e normalna, sega vekje prifatena i očekuvana. No, vo sred toj Div Zapad na decentralizirani finansii, stabilnite parički pretstavuvaa oaza na ramnoteža, sigurno pristanište od koe može da se isplovi vo novi finansiski pohodi ili da se vrati nazad za steknatata vredost da bide bar začuvana.
Koga UST kako stabilna parička ja izgubi svojata vrednost, na pazarot nastana strav i nedoverba sprema site drugi stabilni koini (stablecoins). Najvekje pretrpe Tetherot (USDT) kako privatna stabilna parička navodno vo celost potkrepena so vistinska sopstvenost. .
Branot na panika ja sobori cenata na Tether paričkata na 95 centi. Vo toj moment, kompanijata Tether Limited, reagirala ispolnuvajki go vetuvanjeto deka kje gi isplati site onie koi ne se zadovolni so vrednosta na paričkata i kje gi otkupi po cena od 1$. Reagirale so vrednost od preku 300 milioni dolari i ja vratile vrednosta na stabilna.
Koj e kriv?
Golema e možnosta deka nikogaš nema da doznaeme. No, postojat nekoi teorii. Isto taka ima i fakti koi ukažuvaat na odredeni vinovnici, pričiniteli i odgovorni lica. Do Kvon, imeno, vekje podolgo vreme e optužuvan deka negoviot ekosistem e – obična Ponzi-izmama.
Vrtoglaviot uspeh na Terra proektot dovede do toa vo kripto krugovite na stručnjaci toj da se smeta za pretendent na Ethereumoviot tron. Do Kvon, sekako, se zbogati. I stana aroganten. Tviter e prepoln so negovi raspravii, prepukuvanja i vregjanja. Na site onie koi gi kritikuvale LUNA/UST, na site onie koi dobronamerno ukažuvale na site propusti i slabosti, im odgovaral na ist način – “crkni bedniku”. No, posle izvesno vreme, Do Kvon počnal da gi napagja i svoite pazarni konkurenti falejki se deka kje go uništi ovoj ili onoj proekt i deka kje gi potopi site svoi rivali.
Najednostavno kažano, Do Kvon go predizvika internetot, provocirajki gi i dobronamernite i zlonamernite kritčari. Duri dobil i poraka, zabeleška, deka so svoite izjavi od sebe gi odalečuva korisnicite koi imaat sredstva da go prifatat predizvikot. Surovosta sprema “nadvorešnite neprijateli” može i da se razbere, no napadite kon onie koi se del od zaednicata na proektot Terra, navistina ne može da se opravda so ništo.
Teoretičarite na zagovori naveduvaat deka napadot go sprovela tajnata investiciska grupacija Citadel/Blackrock, a drugi pak velat deka reagiral megjunarodniot bankarski sistem od strav od DeFi, a tuka se i dežurnite vinovnici, lugjeto – krabi, lugjeto – gušteri, illuminatite i sl.
No izgleda deka se raboti za tvit poraka koja razotkrila potencijalna slabost na algoritmot, na koja Do Kvon reagiral vo svoj voobičaen manir so “crkni bedniku”, pa poedinecot ili grupata na nezadovolni milijarderi, ednostavno ja iskoristile možnosta.
No, vozmožno e i deka nikogaš navistina nema da se otkrie vistinskiot vinovnik, ili bar onoj koj e odgovoren za napadot, a bidejki vo toj agol od svetot na decentralizirani finansii nema (i se nadevame deka nema da ima) regulativi, mali se možnostite nekoj da se zainteresira i da go istraži celiot slučaj.
I što kje pravime sega?
Dali pazarot kje se oporavi? Sekako deka kje zazdravi.
Dali stabilnite parički kje prestanat da postojat? Sekako deka nema.
Neposredno najvekje se pogodeni malite vložuvači bez diversikuvano portfolio. Tragični prikazni pristignuvaat od site strani, no kako i sekogaš, se raboti za investitori koi vložile daleku povekje odošto bile vo sostojba da si priuštat. Očekuvale deka stablecoinot, kje bide stabilen. A toa e opomena za site nas (i vas).
Dali toa znači deka algoritamskite stabilni valuti kje trpat? Pa, verojatno kje bide potrebno dolgo vreme da se vrati doverbata vo niv, no ne veruvam deka kje isčeznat. Možebi ova kje im bide opomena da ja slušaat zaednicata i podobro da go testiraat svojot proizvod.
Dali stravot od novi krahovi kje vovede regulativa vo DeFi? Pa, sekako kje im dade municija na onie koi se zalagaat za toa, no teško deka nekoj može da go zastane progresot. A DeFi i ponatamu e najavangardnata granica vo svetot na finansiite.
Ona što bi moželo da se sluči e UST i sličnite proekti sepak da dobijat nekoj vid na rezerva, možebi novite parički nema potpolno da bidat kolaterizirani, no proektite koi gi dvižat algoritamskite parički bi možele da započnat da držat izvesni rezervi vo BTC.
Iako ova ne e prv krah na algoritamskite parički, uspehot na UST garantira deka razvojot na pobezbedni i podobri protokoli sepak kje prodolži. Bi možela da se ograniči količinata na UST koja može da se isfrli na pazarot ili nalozite za prodažba da se grupiraat pa da se puštaat togaš koga likvidnosta na vparenata parička može toa da go podnese.
Ona što beše vetuvanje za sloboda deka LUNA i UST nemaat ograničuvanje na transakciite, vsušnost se pokaža kako kobno.
A šta kje se sluči so LUNA?
Luna i ponatamu ima golem market cap, golema cirkulacija i vsušnost infrastruktura koja ne e ruinirana. Kje potrae dodeka ne se vrati na cena od 1 dolar, no tehnologijata koja stoi pozadi ovoj proekt ne e vo celost kompromitirana.
Terraform Labs bi moral da ja zajakne komunikacijata so publikata, da gi ispravi nedostatocite koi dovedoja do soboruvanje. Nekoi duri predviduvaat deka bi moželo da dojde do rebranding, t.e matičnata tehnologija na algoritamskata parička da ostane, a da se lansira nova. Korisnicite koi pretrpele gubitoci bi dobile kompenzacija vo novata oarička, no vo toj plan povtorno najkritično e što Terraform Labs kako firma kje se obide da ja vrati doverbata.
Zaklučok
Proektite koi naglo rastat sekogaš so sebe nosta niza problemi. Taka e toa vo kripto – industrijata. Eden den duri i Diviot zapad na decentralizirani finansii kje bide stabiliziran. Se nadevame deka toa nema da bide preku državni regulativi, tuku so kvalitet na ekosistemot i so neprobojnosta na algoritmot.
Do togaš, sekogaš imajte na um deka vo svetot na kriptovalutite sè e mnogu novo, sè e mnogu nestabilno, pa bara od korisnicite, nas i vas, odgovorno odnesuvanje i finansiska zrelost.
